«Խարդախ կայքերն իսկական կայքերից տարբերելն է՛լ ավելի է դժվարանում»

Հայաստանում 2017-ի երկրորդ կիսամյակում սպամի է բախվել օգտատերերի 42,87 տոկոսը: Նման եզրակացության են հանգել սպամի և ֆիշինգի մասին «Կասպերսկի լաբորատորիայի» հաշվետվության հեղինակները։ Նրանք նշում են, որ անցյալ տարի ֆիշինգը համացանցում է՛լ ավելի քողարկված և «խորամանկ» է դարձել. խարդախ կայքերն իսկական կայքերից տարբերելն է՛լ ավելի է դժվարանում: Այսպես` եթե մեկ տարի առաջ ֆիշինգային կայքը ճանաչելու կարևոր խորհուրդներից մեկը վերաբերում էր SSL-հավաստագրի (հասցեի տողում HTTPS-ի առկայություն) առկայության ստուգմանը, ապա այսօր դա անվտանգություն հաստատ չի երաշխավորում։ SSL-հավաստագրերը գնալով ավելի հաճախ են հանդիպում ֆիշինգային կայքէջերում։

Ամեն ինչ շատ պարզ է: «Հավաստագիր տվող կազմակերպությունը պարտավոր չէ հետևել` հավաստագիրը տալուց հետո կայքը ջարդվել է, թե ոչ»,- «Իրատեսի» հետ զրույցում պարզաբանում է «Կասպերսկի լաբորատորիայի» հայաստանյան ներկայացուցիչ ԱՐՄԵՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ, շեշտելով, որ ամեն տարի սպամը որոշակի աճ է ունենում, բայց ամբողջ ինտերնետային թրաֆիկի մեջ սպամի մասնաբաժինը փոքրացել է. «Ավելի անհանգստացնող է սպամի տեխնոլոգիաների փոփոխությունը: Եթե նախկինում հիմնականում անպետք ինֆորմացիա էր փոխանցվում, այս պարագայում անպետք ինֆորմացիային կցված են լինում նաև վտանգավոր հղումներ և ֆայլեր: Այսինքն` եթե առաջ նյարդեր էինք «կորցնում», հիմա կարող ենք կորցնել ինֆորմացիա կամ գումար»:

Մեխանիզմը շատ պարզ է. մարդը մտնում է ֆիշինգային կայք, թողնում է իր ծածկանունն ու գաղտնաբառը, դրանից բխող հետևանքներով, կամ սեղմում է ֆիշինգային հղումը, ներբեռնում է վնասակար ծրագիր, հետագայում այդ ծրագիրը ներբեռնում է այլ վնասաբեր ծրագրեր, որոնցից ամեն մեկն իր նպատակն ունի` կախված նրանից, թե ինչ են ուզում հաքերները: Ավելին, օգտատերը երկար ժամանակ չի զգում, որ ծուղակում է: «Կասպերսկի լաբորատորիայի» ներկայացուցչի պարզաբանմամբ` եթե հակավիրուսային ծրագիր է տեղադրված, օրինակ, «Կասպերսկի լաբորատորիայի» ծրագրերը վայրկյենաբար արձանագրում են, որ հղումը կեղծ է, եթե չկա հակավիրուսային ծրագիր, օգտատերը երկար ժամանակ չի իմանում` ինչ է կատարվում իր համակարգչի հետ: Իմանում է այն ժամանակ, երբ որոշակի կորուստ է ունենում:

Տուժում են բոլորն անխտիր: «Շարքային օգտատերերը, որոնք ասում են` կորցնելու բան չունենք, ավելի շատ են վտանգված, որովհետև լուրջ կազմակերպություններում կիբերանվտանգության որոշակի նորմեր են գործում: Իսկ հաքերների գործը այնքան է հեշտացել, որ իրենք ուշադրություն են դարձնում ոչ միայն մեծ, այլև փոքր կազմակերպությունների և անհատների վրա»,- ասում է մեր զրուցակիցը` պատասխանելով նաև մեր «Ինչպե՞ս պաշտպանվել» հարցին: Նրա խոսքով` անհրաժեշտ է երկու բաղադրիչ` տեխնիկական ապահովվածություն և առավելագույն մարդկային զգուշություն: Այսպես` համակարգչի վրա բոլոր ծրագրերը պետք է լինեն հավատարմագրված, չհավատարմագրված ծրագրերն արդեն իրենց մեջ պարունակում են վտանգներ: Հարկ է ունենալ հակավիրուսային ծրագրեր և հաճախ թարմացնել: Ցանկալի է, որ հակավիրուսային ծրագրերը լինեն լավագույններից (մի շարք անկախ թեստերն ապացուցում են, որ Կասպերսկու հակավիրուսային ծրագրերը լավագույնն են):

Ինչ վերաբերում է մարդկային գործոնին, հարկ է հետևել ինտերնետային հիգիենային ու մի փոքր զգույշ լինել, չբացել կասկածելի, չստուգված աղբյուրներից եկած նամակները, նամակներին կցված ֆայլերը, հղումները: Եթե աղբյուրը ստուգված է, դարձյալ պետք է զգոնությունը չկորցնել, հակավիրուսային ծրագրով ստուգել ֆայլը, որովհետև ֆիշինգային նամակների բովանդակությունը հաճախ հարմարեցվում է տվյալ տարածաշրջանին, եթե առաջ լեզվից զգացվում էր, որ նորմալ նամակ չէ, այսօր արդեն գրագետ նամակներ են ուղարկում` բանկային լեզվով, սեմինարների հրավերի ձևով` լավագույնս կեղծելով տառատեսակը, գույները, ձևաչափը և հղումը: Ի լրումն` Արմեն Կարապետյանը խորհուրդ է տալիս առհասարակ որևէ հղումով չգնալ, այլ պատճենել, ստուգել, համեմատել իրական աղբյուրի հետ. «Բարդ պրոցես է, բայց այնպիսի ժամանակներում ենք ապրում, որ սխալվելու հավանականութունը գնալով մեծանում է»:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ